In de screening en follow-up van colonpoliepen en –kanker onderscheiden we twee patiëntengroepen: de gemiddelde bevolking, en de patiënten met een verhoogd risico (voorgeschiedenis van colonpoliepen of –kanker, eerstegraads familielid met colonpoliepen of –kanker, lang bestaande Colitis Ulcerosa (en ziekte van Crohn?), of aanwezigheid van een erfelijk syndroom (HNPCC of FAP, cf. infra).
Voor alle duidelijkheid: met colonpoliepen worden enkel de adenomateuze poliepen bedoeld, en niet de hyperplastische poliepen die geen strikte follow-up nodig hebben (tenzij ikv. het zeldzame hyperplastische polyposis-syndroom). Het zijn ook enkel de adenomateuze poliepen die mogelijke voorlopers van colonkanker zijn.
Voor de aanbevelingen hieronder hebben we ons gebaseerd op de richtlijnen van de ESGE, de European Society of Gastrointestinal Endoscopy (Hassan Cesare et al. Post-polypectomy colonoscopy surveillance: ESGE Guideline Update 2020 … Endoscopy 2020; 52)
De gemiddelde bevolking
Er is overtuigend wetenschappelijk bewijs dat systematische screening vanaf de leeftijd van 50 jaar bij patiënten met een gemiddeld risico, de sterfte door colonkanker vermindert: ofwel door het vaststellen van colonkanker in een vroeg en geneesbaar stadium, ofwel door colonpoliepen (mogelijke voorlopers van colonkanker) te ontdekken en te verwijderen.
Geen enkele screeningstest is echter perfect: elke test heeft zijn eigen specifieke voordelen, maar ook zijn specifieke beperkingen en risico’s. Welke screeningstest voor welke patiënt het meest geschikt is, dient in overleg met de arts en de patiënt te worden besproken.
In onderstaande tabel vindt u de bestaande screeningstesten (zowel voor colonkanker als voor colonpoliepen), met aangewezen intervalperiodes en begeleidende opmerkingen.
| Screeningsonderzoeken naar colorectale kanker én naar adenomateuze poliepen (bij gemiddelde bevolking) | ||
| Test | Interval | |
| Coloscopie | iedere 10 jaar |
|
| Virtuele coloscopie | iedere 3-5 jaar |
|
| Screeningsonderzoeken naar colorectale kanker maar niet naar poliepen (bij gemiddelde bevolking) | ||
| Test | Interval | Commentaar |
| iFOBT |
jaarlijks (hoewel het screeningsprogramma tweejaarlijks test) |
|
| Afkortingen: iFOBT: immunologische faeces occult bloed | ||
Patiënten met verhoogd risico op colonpoliepen of –kanker
Onderstaande aanbevelingen gelden indien de voorbereiding van het colon van de baseline-coloscopie van optimale kwaliteit is. Indien de voorbereiding van het colon van suboptimale kwaliteit is, dient een nieuwe coloscopie met betere voorbereiding te worden voorzien na 1 jaar.
Volgende factoren geven een verhoogd risico op colonpoliepen of -kanker:
-
persoonlijke voorgeschiedenis van colonpoliepen of –kanker
-
familiale belasting van colonpoliepen of -kanker bij een eerstegraads familielid
-
lang bestaande Colitis Ulcerosa (en mogelijk ook ziekte van Crohn)
-
aanwezigheid van een erfelijk syndroom van dikke darmkanker (HNPCC of FAP)
Voor elke situatie zijn er specifieke aanbevelingen, die u vindt in onderstaande tabel.
| Verhoogd risico door voorgeschiedenis van colonpoliepen | |||
| Risicogroep | Beginleeftijd screening | Aanbeveling | Commentaar |
| Hyperplastische poliepen | 50 jaar | Te beschouwen als gemiddeld risico; cfr. supra | Uitzondering: hyperplastische polyposis syndroom |
| 1 tot 4 tubulaire adenoma's < 10 mm met laaggradige dysplasie, of serrated adenoma < 1 cm zonder dysplasie | 50 jaar | Te beschouwen als gemiddeld risoco; cfr. supra | Tweejaarlijkse screening met iFOB aangewezen; alternatief: coloscopie na 10 jaar |
| 1 adenoma > 1 cm, of > 4 adenoma’s, of hooggradige dysplasie, of serrated adenoma of any size met dysplasie | 3 jaar na initiële poliepectomie | Colonoscopie | Voorwaarde is in toto resectie van de poliepen |
|
Piecemeal resectie van eender welke poliep > 2 cm |
3-6 maand na poliepectomie | Colonoscopie | Nadien coloscopie na 1 jaar |
| Verhoogd risico door voorgeschiedenis van colonkanker | |||
| Risicogroep | Beginleeftijd screening | Aanbeveling | Commentaar |
| Na curatieve resectie | 1 jaar na resectie | Colonoscopie | Indien normaal, dan na 3 jaar en vervolgens om de 5 jaar |
| Verhoogd risico door familiale belasting | |||
| Risicogroep | Beginleeftijd screening | Aanbeveling | Commentaar |
| Colonkanker of -poliepen bij eerstegraads verwant jonger dan 60 jaar, of 2 of meer eerstegraads verwanten op elke leeftijd | 40 jaar, of 10 jaar voor de jongste casus | Colonoscopie | Om de 5 jaar |
| Colonkanker of -poliepen bij eerstegraads verwant ouder dan 60 jaar, of 2 tweedegraads verwanten | 40 jaar | Screeningsopties zoals bij gemiddelde bevolking | |
| Hoog risico | |||
| Risicogroep | Beginleeftijd screening | Aanbeveling | Commentaar |
| FAP | 10 jaar | Genetic counceling | Indien genetische test positief: proctocolectomie |
| HNPCC | 20 jaar, of 10 jaar voor de jongste casus | Jaarlijks colonoscopie, en genetic counceling | |
| IBD (Colitis Ulcerosa en m. Crohn) | 8 jaar na begin pancolitis, of 12 jaar na begin linkszijdige colitis | Colonoscopie met ad random biopsies | Jaarlijks |
| Gebruikte afkortingen: FAP: familiale adenomateuze polyposis coli; HNPCC: hereditaire nonpolyposis colon cancer | |||